• 20/01/2022

Armoede bestrijd je met beleid: de 14de Armoedebarometer

Vandaag zwijgt de Vlaamse regering over armoede. In de Vlaamse regeer- en beleidsverklaringen komt het woord armoede amper aan bod. Ook armoededoelen verdwenen geruisloos uit het Vlaamse beleid. Dit non-beleid resulteert in het wegtrekken van middelen, het opwerpen van belemmeringen en hindernissen voor zowel mensen als organisaties, en in het culpabiliseren van mensen in moeilijkheden. 

In het verhaal en de daden van de federale regering zien we een grotere bekommernis voor mensen aan de onderkant van de samenleving: de minimumuitkeringen en de minimumlonen werden verhoogd en drempels voor toegang tot gezondheidszorg aangepakt. Maar ook hier is er nog veel werk aan de winkel.  

De 14de Armoedebarometer, die vandaag wordt voorgesteld, zet armoede terug in de “spotlights”: over armoede mag men niet meer zwijgen. Armoede vraag degelijk beleid en effectieve uitwerking van het armoedebeleid. 

Armoede blijft in Vlaanderen hangen rond 10%. Sinds 2007 kwam daar amper verandering in. Ook op Belgisch niveau verandert er amper iets. Maar er zijn cijfers die nog meer zeggen: het aantal leefloners is in 2020 fors gestegen tot 60.000 in Vlaanderen. Het aantal voedselbedelingen van de Voedselbanken steeg in 2020 tot boven de 175.000. Veldwerkers worden dagelijks geconfronteerd met schrijnende situaties. Het aantal gezinnen waar niemand werkt stijgt terug, net als de langdurige werkloosheid. Het Vlaamse onderwijs is in crisis; de kloof tussen jongeren zonder en met (groot)ouders met een migratieachtergrond is schrijnend groot. Het aantal kandidaat-huurders op de wachtlijst voor een sociale woning is op een jaar tijd met 15.000 gestegen. Dit is een greep uit de frappante cijfers. Intussen is huren veel duurder geworden, aangedreven door een vastgoedbubbel met lage rentevoeten. Huurders staan  in de kou, terwijl de koopsector gek wordt. 

Dan kwam corona. Corona maakt deze kloof niet enkel zichtbaar maar vergroot deze kloof tegelijkertijd. Wie in een precair statuut werkte verloor elke vorm van inkomen terwijl de midden- en hoge inkomens meer geld overhielden dan vóór de pandemie. Wie opgesloten zat in een te kleine, slechte woning of appartement zonder tuin in een verloederde wijk keek met grote ogen naar gezinnen met een tweede verblijf die procedeerden om naar hun tweede woning aan de kust of in de Ardennen te kunnen trekken.  Wie geen digitale toegang had verloor alle contact met de school en werd op de speelpleinen of parken geviseerd. Jongeren met een kleur werden meer gecontroleerd dan anderen. Racisme en discriminatie is een dagelijks verhaal. 

Corona heeft de kwetsbare groepen in isolatie geduwd, mensen in moeilijkheden in diepe armoede geduwd. 

Armoede vraagt degelijk beleid en effectieve uitvoering. 

De federale regering heeft vooral nog heel wat stappen te zetten in de uitvoering van haar beleid.  

  • De verhoging van de sociale minima is een goede zaak na jaren van niet ingeloste beloftes, maar ook nu zitten enkel de minima in de pensioenen boven de armoedegrens. Mensen in armoede moeten blijven vechten om te overleven. 
  • De uitbreiding van het sociaal tarief voor energie is een levensnoodzakelijke maatregel in deze tijden van uit de pan swingende prijzen, maar het is noodzakelijk dat die verlengd wordt.  
  • De plannen om REMI budgetmethode uit te rollen over heel België zijn belangrijk, maar moeten nu eindelijk concreet worden en vergezeld zijn van financiële steun aan de OCMW’ s om de extra kosten te kunnen dragen.  
  • Ongelijkheid in de gezondheid aanpakken is cruciaal want België is  één van de EU-landen met de grootste ongelijkheid in toegang. De uitbreiding van de Verhoogde Tegemoetkoming tot 1 miljoen begunstigden is een goede maatregel, zeker ook omdat aan dat statuut afgeleide rechten vastzitten zoals sociaal tarief energie. Optrekken van de maximumfactuur is ook een positieve maatregel, maar de beperking tot enkel de allerlaagste inkomens is te weinig. De uitbreiding van de derdebetalersregeling naar doktersbezoek zal ook een drempel wegnemen, maar beter dan enkel het opheffen van het verbod zou zijn om de regel toe te passen voor de ganse eerstelijnsgezondheidszorg. 

De Vlaamse regering moet armoede terug centraal zetten in haar beleid en een positief verhaal voor mensen in armoede uittekenen. 

  • De kinderbijslag is naast huisvesting het Vlaamse instrument in armoedebestrijding. Maar Vlaanderen bezuinigde op de kinderbijslag door de indexering te beperken, en weigerde het Groeipakket aan te scherpen. Nochtans wijst CEBUD-onderzoek uit dat de huidige kinderbijslag lang niet de kost van kinderen dekt. Armoedebeleid start met het structureel verhogen van de sociale toeslagen voor kwetsbare gezinnen.  
  • Het CEBUD-onderzoek wijst ook op het cruciale belang van sociale huisvesting om ervoor te zorgen dat gezinnen rondkomen met hun inkomen. terwijl meer dan 170.000 huishoudens op de wachtlijst staan, wil Vlaanderen komaf maken van sociale huisvesting. De recente uitschuivers tonen niet enkel onkunde maar ook de onwil om een degelijk beleid te voeren. Armoedebeleid start met een actieplan sociale huisvesting voor een groeipad van 7.500 sociale woningen per jaar, en een renovatieplan voor de secundaire private huurmarkt.  
  • Het voorstel van de Vlaamse regering om langdurig werklozen te verplichten om gemeenschapsdiensten te vervullen, zal de langdurige werkloosheid en de armoede die dat vaak meebrengt, niet oplossen. Er bestaan al formules zoals vrijwillig wijkwerken waar betere omkadering voorzien is. Inzetten op aangepast waardig werk zoals via de sociale economie is de start van een ernstig armoedebeleid. 

De 14de Armoedebarometer toont aan dat de samenleving niet gul is, integendeel. Het “tekort hebben” is voor gezinnen in of nabij armoede een dagelijks verhaal. Er is een Vlaanderen/België waar het goed gaat, er is een Vlaanderen/België dat probeert te overleven. 

 Over armoede mag niemand meer zwijgen. Decenniumdoelen vraagt degelijk en effectief beleid. Europa heeft haar armoededoelen geactualiseerd:  het actieplan voor de Europese pijler van sociale rechten wil uiterlijk in 2030 het aantal mensen dat in armoede leeft met ten minste 15 miljoen mensen (van wie ten minste 5 miljoen kinderen) verminderen. Decenniumdoelen vraagt de Belgische en regionale regeringen om deze doelstelling ambitieus te vertalen. De federale regering moet haar regeringsverklaring concreter maken. Vlaanderen kan niet meer zwijgen over armoede: concrete doelen en bijhorende budgetten zijn nodig. Want meer mensen (en kinderen) uit armoede halen is haalbaar en betaalbaar.  

 

Anne Van Lancker 

Voorzitter Decenniumdoelen